Ας πούμε ότι ο κόσμος γύρω μας δεν υπάρχει. Όπως λέει ο Μορφέας στον Νίο, στο Μάτριξ, “τί σημαίνει πραγματικό; Πώς ορίζεις το πραγματικο;”. Και μή με ρωτήσετε ποιο Μάτριξ από όλα, μία ταινία υπήρξε, οι επόμενες ήταν εκτός γραμμής.
Σε ένα απλοποιημένο μοντέλο, ο άνθρωπος ή οποιοδήποτε άλλο ον μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύνολο αισθητήρων και μηχανισμών κίνησης. Ο συντονισμός τους γίνεται από ένα κεντρικό σύστημα επεξεργασίας, όπου κυριαρχεί ο έλεγχος και η ανατροφοδότηση. Τα υπόλοιπα που αφορούν το “ζωικό” κομμάτι, όπως το σύστημα πέψης, αναπνοή, αναπαραγωγή μπορούν να απομακρυνθούν από το πλάνο χάριν αφαίρεσης. Σε γενικές γραμμές είμαστε μια ηλεκτροχημική μηχανή.
Το μοντέλο θυμίζει πάρα πολύ έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή ή ένα αυτοματοποιημένο σύστημα ελέγχου, κι όχι τυχαία. Άλλωστε η μηχανιστική αναπαράσταση ενός ζωντανού οργανισμού συνέβαινε από τις αρχές του Διαφωτισμού, όταν η πρόοδος της επιστήμης είχε δώσει την πίστη ότι μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα. Οι αλλαγές που είχαν φέρει οι θετικές επιστήμες, η χρήση των μηχανών στην παραγωγή, κτλ. οδηγούσαν σε αντίστοιχα μοντέλα λειτουργίας των ζώντων οργανισμών, τα οποία αναπροσαρμόζονταν αναλόγως των τρεχόντων επιστημονικών επιτευγμάτων. Σε ένα από αυτά μάλιστα το σώμα παριστανόταν ως μηχανή …εσωτερικής καύσης…! Μην με ρωτήσετε πού είναι η εξάτμιση, δεν θα σας πω διότι έχω επίπεδο.
Αυτή τη στιγμή που συζητάμε, ή μάλλον γράφω μόνος μου, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι εκείνος που μπορεί να θεωρηθεί ως μοντέλο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, εκείνου του κεντρικού συστήματος που βρίσκεται “έξω” από την λειτουργία του σώματος. Αν το εξετάσουμε σε επίπεδο βασικής δομής, στα ηλεκτρονικά του εξαρτήματα, στην συνδεσμολογία τους και την αλληλεπίδραση τους, υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές από την κυτταρική δομή και τις ηλεκτροχημικές αλληλεπιδράσεις που συντελούνται. Πλην όμως, σε επίπεδο “λογισμικού”, οι διαφορές είναι μικρότερες και αυτό έχει την δική του εξήγηση.
Ο τρόπος που καθοδηγούμε έναν η/υ να εκτελέσει μια σειρά λειτουργιών, ονομάζεται προγραμματισμός. Αν το δούμε στο βασικό επίπεδο, στην τοποθέτηση εντολών κατευθείαν στα ηλεκτρονικά του κομμάτια, η όλη διαδικασία φεύγει από τον απλό τρόπο των flip switches, διότι πλέον συζητάμε για εκατομμύρια τρανζίστορ σε ένα ολοκληρωμένο. Η λεγόμενη “γλώσσα μηχανής” παύει να είναι εύχρηστη και γίνεται βραχνάς, κυρίως στο θέμα εντοπισμού λαθών. Το πρόβλημα αυτό το υπερπηδάμε με τη χρήση της γλώσσας προγραμματισμού.
Η γλώσσα, στα είδη που την χρησιμοποιούν, είναι κυρίως τρόπος και μορφή επικοινωνίας. Δεν χρησιμοποιεί μόνο ο άνθρωπος γλώσσα. Μην αρχίσουμε να μιλάμε τώρα για τα δελφίνια, ΟΚ; Είναι όμως πραγματικά έτσι; Είναι η γλώσσα επικοινωνία για το ανθρώπινο είδος; Όχι, διότι η εξέλιξη της γλώσσας προϋποθέτει την εξέλιξη της σκέψης και αυτή με τη σειρά της τροφοδοτεί την εξέλιξη της γλώσσας. Η γλώσσα δεν είναι εργαλείο επικοινωνίας, είναι εργαλείο σκέψης. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε με τρόπο διαφορετικό της ομιλίας. Υπάρχουν φυλές (καθώς εκεί είναι ευκολότερη η μελέτη της εξέλιξης της γλώσσας, λόγω του σχετικά πρωτόγονου τρόπου ζωής) που έχουν εκατό διαφορετικές λέξεις για το χιόνι ή τη βροχή, αλλά δεν έχουν όλους τους ρηματικούς χρόνους. Η γλώσσα λοιπόν, ως τρόπος σκέψης, αποκτά αποκλειστική εφαρμογή στον προγραμματισμό. Ο κώδικας είναι μόνο έκφραση της σκέψης του προγραμματιστή, του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνεται τον τρόπο με τον οποίο γίνεται μια συγκριμένη εργασία, λύνεται ένα πρόβλημα. Εκεί δεν υπάρχει επικοινωνία, αφού αυτή γίνεται με την μηχανή μέσω διερμηνέων ή μεταγλωττιστών (interpreters και compilers).
Το ‘χουμε μέχρις εδώ; Γκουντ.
Για ποιό λόγο λοιπόν ο Η/Υ χρησιμοποιείται ως μοντέλο; Προσωπικά νομίζω ότι το ερώτημα θα πρέπει να αντιστραφεί. Ο Η/Υ χρησιμοποιείται ως μοντέλο γιατί είναι το πολυπλοκότερο μηχάνημα που έχει κατασκευάσει ο Άνθρωπος. Σε ηλεκτρονικό επίπεδο είναι πλήρως εξηγήσιμο και προβλέψιμο το τί γίνεται. Σε λογισμικό επίπεδο βγαίνουν bugs. Σε ηλεκτροχημικό επίπεδο εξηγούμε ένα μεγάλο κομμάτι του ανθρώπινου οργανισμού. Στην νευροφυσιολογία του εγκεφάλου επίσης. Αν ανέβουμε όμως ένα σκαλί επάνω, στην συνείδηση, στο “λογισμικό”, άντε βρες εξήγηση. Κι άμα πρόκειται για γυναικείο μυαλό, δεν υπάρχει περίπτωση να εξηγήσεις ιτς τίποτις.
Η ψυχολογία προσπαθεί να εξηγήσει την λειτουργία του ανθρώπινου μυαλού, τόσο σε συναισθηματικό επίπεδο όσο και σε λειτουργικό. Βασικό πρόβλημα εδώ είναι ότι -κατά κύριο λόγο- αγνοεί παντελώς την βιοχημική πλευρά της μηχανής. Ο προγραμματιστής δεν χρειάζεται να γνωρίζει πώς λειτουργεί το σύστημα το οποίο προγραμματίζει, αυτό αναλαμβάνει να τα κάνει ο μεταγλωττιστής (compiler). Αν όμως γνωρίζει πώς λειτουργεί, έχει ένα τρομερό αβαντάζ, μπορεί να τροποποιήσει κατάλληλα τον κώδικά του για να λειτουργεί “καλύτερα”. Η βασική θεώρηση της ψυχολογίας αφήνει στο περιθώριο τη δομή του εγκεφάλου, τη σύνδεση νευρώνων, συνάψεων, τη χημική διεργασία που ενεργοποιεί ή αναστέλλει ερεθίσματα κτλ..
Στο Star Trek, ο Data, ο οποίος είναι ανδροειδές και έχει ποζιτρονικό εγκέφαλο κάνει μία πολύ απλή εκλογίκευση γιατί του λείπει η Tasha η οποία έχει πεθάνει: “My neural pathways became …aquainted to her” ή κάπως έτσι. Σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα το ρεύμα θα περάσει από τον μεγαλύτερο αγωγό ή την μικρότερη απόσταση. Στους νευρώνες η συνεχής ενεργοποίηση του ίδιου ερεθίσματος αναγκάζει τη σύναψη να μεγαλώσει, τους νευρώνες να φτιάξουν νέες -πιο κοντινές- συνάψεις. Το ερέθισμα θα γίνει όλο και πιο εύκολο στην επεξεργασία. Το ίδιο ισχύει φυσικά για τα αυτοδημιούργουμενα ερεθίσματα, τις σκέψεις. Όσο περισσότερο συμβαίνει η ίδια σκέψη, θα είναι και πιο πιθανό να ξανασυμβεί. Απλή εξήγηση της εμμονής, με βιολογικό τρόπο, και όχι με ιδεαλιστικό.
Κι έχεις ύστερα τον ψυχολόγο να προσπαθεί να βρει ένα μυστήριο, να λύσει ένα θέμα το οποίο είναι αδύνατο να λυθεί με τις εδραιωμένες μεθόδους. Κι έχεις βέβαια περιπτώσεις ψυχοθεραπείας που συνεχίζουν για δεκαετίες και δεν αντιλαμβάνεται κανείς από τους δύο ότι το πράγμα δεν λειτουργεί. Αγνοώντας φυσικά ότι -όπως λέει κι ο Δρ. Χάουζ- όλοι λένε ψέματα. Φυσικά παραμένοντας κι οι δύο ευχαριστημένοι από την εξαρτημένη σχέση “ειδικού-πελάτη”.
Ο εικονικός κόσμος του μυαλού μπορεί και πρέπει να εξηγηθεί με υλιστικό τρόπο. Να λάβει υπόψη του όλο το οικοδόμημα της ανθρώπινης νόησης, από τα βασικά δομικά υλικά μέχρι το εποικοδόμημα της κοινωνίας. Δεν είναι “στο κεφάλι μας”, είναι και στον εγκέφαλο και γύρω μας.
ΥΓ: Το άρθρο δεν είναι επιστημονικό, δεν έχει δομή, δεν έχει βιβλιογραφία, δεν αφορά σε πραγματικά πρόσωπα.
Star Trek Greece